Kriptoekonomi nedir?

Basit bir ifadeyle kriptoekonomi, kriptografiyi ekonomi ile birleştirerek ağ katılımcılarının davranışlarının incelenmesidir.

Biraz daha detaylandıracak olursak kriptoekonomi, dijital ekosistemlerdeki katılımcı koordinasyon sorunlarını kriptografi ve ekonomik teşvikler yoluyla çözmeye çalışan bir bilgisayar bilimi alanıdır.

Merkezsiz ağlar kurarken kriptoekonomiyi göz önünde bulundurmak önemlidir, çünkü katılımcıların teşviklerini güvenilir üçüncü taraflara ihtiyaç duymadan sağlayacak olan mekanizma kriptoekonomidir.

Geleneksel ekonominin bir alt kümesi olmaktan ziyade kriptoekonomi, oyun teorisi, sistem tasarımı, matematik ve ekonomi alanındaki diğer metodolojilerin bir karışımıdır. Ana hedef merkezi olmayan ağların operasyonlarının nasıl finanse edileceğini, tasarlanacağını, geliştirileceğini ve kolaylaştırılacağını anlamaktır.

Bu derste, kriptoekonominin kökenlerine ve Bitcoin ve diğer merkezi olmayan ağların tasarımındaki rolüne değineceğiz.

Kriptoekonomi hangi sorunu çözüyor?

Bitcoin ortaya çıkmadan önce, kötü niyetli kişilere ve hatalara karşı güvenlik açıkları olmadan konsensüsün sağlanabileceği bir Peer-to-Peer(kişiden kişiye) ağ oluşturmanın imkansız olduğuna inanılıyordu.

Bu soruna genellikle Bizans Generalleri Problemi denir. Bizans Generalleri Problemi (The Byzantine Generals Problem); birbirlerine sadece ulak yoluyla haber yollayabilen generallerin, saldırı ya da geri çekilme hamlesinde fikir birliğine varmaları konusundaki açmazı ele alır. Generaller, hamleleri konusunda mutabık kalmaları durumunda sorun yoktur, ancak bir ya da birkaçı mesajı alamaz ya da mesajı alsa bile emirlere ihanet ederse büyük zayiat verilebilir.

Dağıtılmış sistemler Bizans Generalleri Problemi, farklı aktörlerin anlaşmaya varmasının ne kadar kritik olduğunu gösteren mantıksal bir ikilemdir. Problem, bazı aktörlerin güvenilmez olabileceğinden hiçbir zaman anlaşma yapılamayacağını ve ağın amaçlandığı gibi çalışamayacağını varsayar.

Bitcoin'in yaratılmasıyla Satoshi Nakamoto, Peer-to-Peer bir ağa ekonomik teşvikler getirdi ve bu sorunu çözdü.

Günümüze kadar merkezi olmayan ağlar, ağın durumu ve zamanı hakkında fikir birliğine varmak için kriptografiye güvenmeye devam etti. Ayrıca çoğu ağ, ağ katılımcılarını yönlendirecek ekonomik teşvikler de içermekte.

Ekonomik teşviklerle kriptografik protokollerin bu sinerjisi, esnek ve güvenli, tamamen yeni bir merkezi olmayan ağ ekosistemi sağlamaktadır.

Bitcoin madenciliğinde kriptoekonominin rolü

Bitcoin'in amacı, değer aktarımlarını doğru bir şekilde doğrulayan, değiştirilemez ve müdaheleye dayanıklı bir para transfer ağı oluşturmaktır.

Bir işlem bloğunu başarıyla doğrulayan madencilerin Bitcoin ile ödüllendirildiği madencilik süreci ile elde bu amaç edilir. Bu tür ekonomik teşvik, madencileri dürüst davranmaya yönlendirerek ağı daha güvenilir hale getirir.

Kriptoekonomi Bitcoin'in güvenliğini nasıl artırır?

Kriptoekonomi, Bitcoin'in başarılı olmasının nedenlerinden biridir. Satoshi Nakamoto, ağın farklı katılımcı sınıflarını teşviklerle dürüst davranmaya yönlendirmek için bazı varsayımlar uyguladı. Sistemin güvenliği, ağ katılımcılarının belirli ekonomik teşviklere nasıl tepki vereceğine dair öne sürülen varsayımlara büyük ölçüde bağlıdır.

Kriptografik protokolünün zorluğu olmasaydı madencileri ödüllendirecek güvenli bir hesap sistemi olmazdı. Madenciler olmadan, güvenilir bir üçüncü tarafça doğrulanmadıkça, dağıtılmış defterin işlem geçmişinin geçerliliğine güven olmaz ve bu da Bitcoin'in ana avantajlarından birini ortadan kaldırırdı.

Madenciler ve Bitcoin ağı arasındaki simbiyotik ilişki, kriptoekonomik varsayımlara dayanır. Ancak bu, sistemin gelecekte de devam edeceğinin garantisi değildir.

Kriptoekonomi Çemberi

Kriptoekonomi çemberi, kriptoekonominin bütünsel bir modelidir. Joel Monegro tarafından yayınlandı. Bir peer-to-peer ekonomide farklı katılımcı sınıflar arasındaki soyut değer akışlarını gösterir.

Model, madenciler (arz tarafı), kullanıcılar (talep tarafı) ve yatırımcılar (sermaye tarafı) arasında üç taraflı bir piyasayı temsil eder. Her grup, kıt bir kriptoekonomik kaynak (bir token) kullanarak birbirleri arasında değer alışverişinde bulunur.

Çemberin madenci-kullanıcı ilişkisinde madenciler, kullanıcıların token transferleri esnasındaki işlem ücretleri ile ödüllendirilir. Ağın konsensüs protokolü bu süreci standartlaştırırken, kripto ekonomik model madencilerin ne zaman ve nasıl ödeme alacağını ortaya koyar.

Dağıtık arz tarafı (madenciler) tarafından sürdürülen bir ağ mimarisi oluşturmak, faydaları mahzurlarından daha ağır bastığı sürece kabul edilir. Faydalar genellikle sansüre direnç, sınırsız işlemler ve daha yüksek güvenilirlik demektir. Ancak, merkezi olmayan sistemler, merkezi modellere kıyasla düşük performans gösterme eğilimindedir.

Bu modelde yatırımcının rolü ise iki yönlüdür: madencilere tokenlerini satmaları için likidite sağlamak ve madencilik maliyetlerinin üzerinde olan token fiyatlarını destekleyerek ağa sermaye kazandırmak.

Model, yatırımcıları iki gruba ayırarak bu iki rolü örneklemektedir: tüccarlar (kısa vadeli yatırımcılar) ve hodlers (uzun vadeli yatırımcılar).

Tüccarlar token için likidite yaratır, böylece madenciler kazdıkları tokenlerini satabilir ve işletme maliyetlerini karşılayabilirken, token fiyatlarını destekleyerek büyüme için ağdan yararlanır. Madenci-tüccar ilişkisi, doğrudan bir değer akışı ile çalışır, madenci-sahip ilişkisi ise dolaylı bir değer akışı ile çalışır.

Yani böyle bir ekonomideki tüm katılımcıların ekonomik hedeflerine ulaşmak için birbirlerine bağımlı olduğu anlamı çıkarılabilir. Böyle bir tasarım, sağlam ve güvenli bir ağ oluşturur. Teşvik edilen kural kümesine uyum, kötü niyetli faaliyet peşinde koşmayı gereksiz kılar. Bu da ağı daha esnek hale getirir.

Bitcoin'in doğuşuyla ortaya çıkan nispeten yeni bir kavram olmasına rağmen kriptoekonomi, merkezi olmayan ağlar tasarlanırken dikkate alınması gereken önemli bir yapı taşıdır.

Kriptoekonomi alanı ve kriptoekonomik modellerin kullanımı, gelecekte geliştirilecek ağlar için oldukça faydalıdır. Canlı ortamlarda zaten denenmiş ve test edilmiş kripto ekonomik modelleri inceleyerek, geleceğin ağları daha verimli ve sürdürülebilir olacak şekilde tasarlanabilir ve bu da merkezi olmayan ekonomilerin daha sağlam bir ekosisteme kavuşmasıyla sonuçlanabilir.