Futures sözleşmeler, belli nitelikteki ve miktardaki bir varlığın, gelecekte belirlenmiş bir tarihte ve belirlenmiş bir fiyattan alım ya da satımını düzenleyen anlaşmalar olarak tanımlanabilir. Future sözleşmeler organize bir piyasada işlem gören standart sözleşmelerdir. Futures sözleşmelerin taraflar birbirini tanımak zorunda değildir; birbirlerine olan yükümlülüklerinin yerine getirileceği borsa takas merkezi tarafından garanti edilmektedir. Futures sözleşmelerinde amaç, fiyat dalgalanmalarının getirdiği belirsizliği ortadan kaldırmak, belli bir vade için söz konusu finansal aracın fiyatını sabitleştirmektir. Futures sözleşmeleri; tarım ürünleri, metaller, değerli metaller, finansal araçlar, enerji ürünleri ve diğer (gübre, sigorta, deniz ürünleri, ipek, kereste vb.) varlıklar üzerine yapılabilmektedir. Türkiye’de Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası A.Ş. 2005’te faaliyete geçmiştir.

Futures Sözleşmelerin Özellikleri

Bu özellikler şu şekilde özetlenebilir.

    Organize borsalarda alınıp satılırlar. Borsalarda kayıt altına alınırlar ve standartlar dışında future sözleşme düzenlenemez.

    Sözleşmeye konu olan varlığın özellikleri, miktarı, vadesi standartlaştırılmıştır.

    Futures sözleşmelerin amacı, sözleşmeye konu olan ürünün gelecekteki fiyatının alınıp satılmasıdır.

    Futures sözleşmenin fiyatı, anlaşmanın yapıldığı tarihte belirlenir.

    Futures sözleşmesine konu olan mallar alan ve satan tarafları yükümlülük altına sokar.

    Futures sözleşmeler hamiline yazılıdır. Bu nedenle devredilebilir.

    Futures sözleşmelerde, sözleşmeye taraf olan kişilerin birbirini tanımaları gerekmemektedir. Takas odaları, işleyişi sağlar.

    Futures sözleşmelerde, günlük hesaplaşma ve teminat sistemi vardır. Teminat miktarı, takas odası tarafından belirlenir ve bu tutar, genellikle sözleşmenin %10’u kadardır. Bu teminata, başlangıç marjini denir.

Futures Sözleşmelerin Avantaj ve Dezavantajları: Future piyasalar, piyasada yer alan taraflar için, gelecek üzerindeki belirsizlikleri azalttığından dolayı, gerek üretici gerekse mali kesime gelecek üzerine planlar yapma olanağı tanımaktadır.

Future piyasalar, spot piyasalarda da gerek spekülasyon ve gerekse arbitraj yoluyla fiyat etkinliğinin sağlanmasına yardımcı olur. Future piyasalarda sözleşme konusu olan malların spot piyasalarının gelişimine olumlu etkilerde bulunur. Future piyasaların bütün piyasalarla sıkı bir ilişki içerisinde olması ve ekonominin bütün kesimleriyle bağlantılı olmasından dolayı, bünyesinde önemli bir riski taşımaktadır.

Futures Sözleşmeler ile Forward Sözleşmeler Arasındaki Farklılıklar:

    Future sözleşmeler belirli merkezlerde kurulmuş organize borsalarda yapılırken, forward sözleşmelerde böyle bir organizasyona ihtiyaç yoktur. Sözleşme taraflar arasında yapılır.

    Future sözleşmelerde, işlem konusu varlığın miktar ve teslim tarihi standart hale getirilmiştir. Sözleşmeler geneldir. Forward sözleşmelerde ise, miktar ve tarih tarafların ihtiyaçlarına göre belirlenir.

    Borsaların tespit ettiği kıymetler dışında futures sözleşme yapılamazken, forward sözleşmeler her türlü varlık üzerine yapılabilir.

    Forward sözleşmelerde diğer piyasa katılımcıları yapılan sözleşmeden habersizken, futures sözleşmeleri borsada şeffaf bir şekilde işlem görür.

    Forward işlemlerde amaç, ürünün fiziki olarak tedarik edilmesi iken, futures işlemlerde sözleşmelerin alınıp satılarak ürünün gelecekteki fiyatının belirlenmesidir.

    Forward işlemler, iki taraf arasında karşılıklı güvene dayalı olarak gerçekleştirilir. Futures işlemler piyasasında alıcı ve satıcılar birbirlerini tanımak zorunda değildir. Tarafların birbirlerine olan yükümlülüklerinin yerine getirileceğini, borsa takas merkezi garanti eder.

    Futures sözleşmeler, tarafların kârını ya da zararını günlük olarak gerçekleştirmelerine imkan verirken, forward sözleşmeler ancak vade tarihinde yerine getirilir.

    Bir forward işlemi gerçekleştirmek için belirli bir teminat yatırma zorunluluğu yoktur. Futures sözleşme yapabilmek için taraflar “marjin” adı verilen işlem konusu varlığın değerinin belli bir yüzdesini başlangıçta teminat olarak yatırmak zorundadır.

    Forward sözleşmelerin devredilmesi söz konusu olmadığı için ikinci el piyasası yoktur. Futures sözleşmeler ise vade sonuna kadar tekrar alınıp satılabilir, dolayısıyla ikincil piyasası mevcuttur.

    Forward işlemlerde, tarafların sorumluluğu vade sonuna kadar devam eder. Vade geldiğinde teslimat işlemi ile sona erer. Futures işlemlerde ise, sözleşmeyi likidite etmek için taraflar sözleşme süresinin dolmasını beklemek zorunda değildir. Ters yönlü işlem ile pozisyonlarını kapatarak her an pozisyondan çıkabilirler.