Yaptırım, bir hukuk kuralına aykırı davranan kişiye uygulanacak hukuk düzenince öngörülen sonuçtur. Yaptırım ile çoğu zaman eşanlamlı olarak kullanılan “müeyyide” de, benzer şekilde “herhangi bir hukuk kuralının yap dediğini yapmama veya yapma dediğini yapma durumunda karşılaşılacak tepki” olarak tanımlanmıştır.

İdari yaptırım kavramı ile idari tedbir kavramının kimi zaman birbirleri için ikame kavramlar olarak kullanılmış olması, bu kavramların aslında farklılık arz etmeleri gerçeğini ortadan kaldıran bir husus değildir. Esas olarak, idari yaptırımların da tedbirlerin de önleyicilik, koruyuculuk ve caydırıcılık özellikleri her zaman mevcuttur. Ancak “tedbir” kavramı genellikle idari düzeni bozan bir ihlalin gerçekleşmesinden önce, bunu engelleyebilmek amacıyla cezalandırıcılık özelliği olmaksızın uygulanan önlemlerdir. Yaptırım ve tedbir ayrımı yapılırken ihlalin gerçekleşip gerçekleşmediği (yaptırım uygulanan suç açısından), cezalandırıcı nitelik bulunup bulunmadığı, tehlikenin önüne geçilmesinin mümkün olup olmadığı ve işlemin uygulanmasında muhatabı bakımından idari işlemlerdeki hukuksal korumanın yeterli olup olmadığı gibi kriterler dikkate alınmalıdır.

Sermaye Piyasası Kurulu’nun Uyguladığı Tedbirler ve Yaptırımlar

Sermaye piyasası hukuku, kaynağını özel hukuktan alan hızlı, kendine özgü yöntemleri ve terimleri olan anonim şirket odaklı bir hukuk dalıdır. Bu alandaki ilişkilerin düzenlenmesinde öngörülen tedbirlerin çoğunluğu da belirtilen nedenlerle özel hukuka özgü tedbirlerdir. Ancak uygulayan makam bir idari otorite olduğu için söz konusu tedbirlerin kamusal bir yönü de bulunmaktadır. Bu tedbirler,

  • İhtiyati Tedbir ve İhtiyati Haciz İstemek.
  • Dava Açmak, Takip Yapmak, İcranın Geri Bırakılmasını İstemek
  • Defter ve Belgelerin İbrazı ve Teslimi İçin Mahkemeye Başvurmak
  • İflas İstemek

Kamu Hukukuna İlişkin Tedbirler

  • Aykırılıkların Giderilmesi İçin Tedbir Alınmasını İsteme
  • Denetleme Sonuçlarının Ortaklara Duyurulmasını İsteme
  • Bildirim Yükümlülüğü
  • Gözlemci Gönderme

Sermaye Piyasası Kurulu Tarafından Uygulanan İdari Yaptırımlar

Sermaye piyasası kurumlarının sermaye yeterliliği yükümlülüklerini sağlayamadığı, sermaye piyasası faaliyetlerinden kaynaklanan nakit ödeme ve finansal araç teslim yükümlülüklerini yerine getiremediği veya kısa sürede yerine getiremeyeceği ya da bunlardan bağımsız olarak mali yapılarının ciddi surette zayıflamakta olduğu ya da Mali durumunun taahhütlerini karşılayamayacak kadar zayıflamış olduğunun tespiti hâlinde Kurul’a şu tedbirleri isteme yetkisi verilmiştir:

  • Üç ayı geçmemek üzere verilecek uygun süre içinde mali yapılarının güçlendirilmesini istemeye,

  • Herhangi bir süre vermeksizin doğrudan bu kurumların faaliyetlerini geçici olarak durdurmaya, iii. tamamen veya belirli sermaye piyasası faaliyetleri itibarıyla yetkilerini kaldırmaya,

  • Yatırımcıları tazmin kararı vermeye,

  • Sorumluluğu tespit edilen yöneticilerin ve çalışanların sahip oldukları lisansları geçici veya sürekli olarak iptal etmeye,

  • Sorumluluğu tespit edilen yöneticilerin ve çalışanların sahip oldukları imza yetkilerini sınırlandırmaya veya kaldırmaya,

  • Gerektiğinde yönetim kurulunun üyelerini görevden almaya ve yapılacak ilk genel kurul toplantısına kadar yerlerine yenilerini atamaya,

  • Bu kurumların tedrici tasfiyelerine karar vermeye ve tasfiyenin bitmesini takiben gerektiğinde veya tedrici tasfiyeye gitmeksizin doğrudan iflaslarını istemeye veya ix. gerekli gördüğü diğer tedbirler.

Niteliklerine Göre Sermaye Piyasası Kurulu'nun İdari Yaptırımları

İdari yaptırımların genel olarak sınıflandırılmasında esas alınan ayrımı ele alırsak, idari yaptırımları, nitelikleri itibarıyla bireysel, mali nitelikte ve disiplin yaptırımları olarak üçe ayırabiliriz.

Bireysel İdari Yaptırımlar; Sermaye Piyasası Kurulunun uyguladığı idari yaptırımlar içinde çoğunluğu bu grup oluşturmaktadır. Bireysel idari yaptırımlar, kişinin bizzat kendine ya da sahip olduğu bazı haklara yönelik olarak uygulanan yaptırımlardır. Örneğin; imza yetkisinin sınırlandırılması ya da kaldırılması, izinsiz sermaye piyasası faaliyetlerinin durdurulması.

Mali Nitelikte İdari Yaptırımlar; İdari yaptırımların en büyük bölümünü oluşturan idari para cezaları, mali nitelikte olan idari yaptırımlardandır. İdari para cezalarının dışında mali sonuçlar doğuran idari yaptırımlar da bu gruba dahildir. Örneğin; Sermaye Piyasası Kanunu’nda öngörülen faaliyet izninin iptal edilmesi ya da işlem yasağı getirilmesi.

Disiplin Yaptırımları; Disiplin yaptırımları, idari yaptırımların özel bir türüdür. Bununla ilgili olarak 1.4.2014 Tarih ve 28959 sayılı Resmî Gazete’de yayımlan Sermaye Piyasası Kurulu Disiplin Amirleri Yönetmeliği hazırlanmıştır.

Kapsamlarına Göre Sermaye Piyasası Kurulu’nun İdari Yaptırımları

Geçici Nitelikteki Yaptırımlar; Belli bir süreyle veya şartla sınırlı tutulan ve sürenin sonunda ya da şartların yerine getirilmesi halinde son bulan, daha hafif ihmaller için öngörülen yaptırımlardır. Örneğin; Sermaye piyasası kurumlarının mevzuat, esas sözleşme ve iç tüzük hükümlerine aykırı faaliyetlerinin tespit edilmesi halinde faaliyetleri geçici olarak durdurulabilir.

Sürekli Nitelikteki Yaptırımlar; Tedbir alınması ile düzeltilebilecek bir aykırılık değil de, sermaye piyasasında faaliyet gösteren diğer yatırımcı ve kurumların, dolayısıyla piyasanın korunması amacı ağır basan hâller için, yani daha ağır ihlaller için, sürekli nitelikte yaptırımlar öngörülmüştür. Örneğin; mali yapıları ciddi surette bozulan sermaye piyasası kurumlarının, taahhütlerini karşılayamayacak duruma gelmesi hâlinde, herhangi bir süre verilmeksizin faaliyetleri sürekli olarak durdurularak yetkileri kaldırılabilir.

Sermaye Piyasası Suçları

  • Bilgi Suistimali
  • Piyasa Dolandırıcılığı
  • Usulsüz Halka Arz ve İzinsiz Sermaye Piyasası Faaliyeti
  • Güveni kötüye kullanma ve sahtecilik,
  • Yasal defterlerde muhasebe kayıtlarında ve finansal tablo ve raporlarda usulsüzlük,
  • Bilgi ve belge vermeme, Denetimin engellenmesi
  • Sır saklama yükümlülüğüne aykırılık suçları da bulunmaktadır.

Bu suçların cezalarına ve hangi şartlarda oluştuklarına ilgili kanunu inceleyerek bakabilirsiniz. Hepsini buraya koysak tüm kanun maddelerini koymamız gerekirdi. 😊