Asimetrik Bilgi ve Gürültü

Bir piyasada sözleşme yapan tarafların sözleşmeye konu olan varlık hakkında sahip oldukları bilgi düzeyine göre simetrik-asimetrik bilgi durumu ortaya çıkmaktadır. Simetrik bilgi; tarafların sözleşmeye konu olan varlık hakkında aynı bilgiye sahip olmalarını, asimetrik bilgi ise taraflardan birinin diğerine göre daha fazla bilgiye sahip olma durumunu ifade etmektedir.

Etkin Piyasa

Etkin piyasalar hipotezi, finansal varlıkların var olan tüm bilgiyi yansıttığını, yeni bir bilgi gelmesi hâlinde ise bu durumun hızla fiyatlara yansıdığını savunmaktadır. Bu bağlamda var olan bilgi, fiyatlara eksiksiz olarak yansıdığı için normalin üzerinde getiri elde etmek mümkün değildir.

Etkin piyasalar hipotezinin dayandığı varsayımlar:

    Piyasada yer alan taraflar rasyonel davranırlar ve karlarını maksimize etmeyi amaçlarlar.

    Piyasada çok sayıda alıcı ve satıcı bulunmaktadır ve buna bağlı olarak hiçbiri piyasayı tek başına etkileyecek güce sahip değildir.

    Piyasada vergi ve işlem maliyetleri yoktur.

    Piyasada yer alan taraflar, bilgiye maliyetsiz olarak aynı anda erişebilirler.

    Piyasaların kurumsal yapısı gelişmiştir ve istikrarlı şekilde çalışmaktadır.

Etkinlik türleri

Zayıf Formda Piyasa Etkinliği: Piyasada yer alan tüm alıcı ve satıcılar, geçmişteki fiyat bilgilerine tam olarak sahiptir. Bu nedenle söz konusu piyasada geçmiş bilgilerini kullanarak ortalamanın üzerinde bir getiri sağlamak mümkün değildir.

Yarı Güçlü Formda Piyasa Etkinliği: Zayıf formda etkinlikte olduğu gibi, tüm alıcı ve satıcılar mali tablolar, fiyat kazanç oranları, makroekonomik göstergeler gibi kamuya açıklanan bilgilere tam olarak ulaştığı için söz konusu bilgileri kullanarak ortalamanın üzerinde bir getiri sağlamak mümkün değildir.

Güçlü Formda Piyasa Etkinliği: Menkul kıymetlere ait kamuya açıklanan ve kamuya açıklanmayan tüm özel bilgilerin cari fiyatlara yansıdığı piyasa türüdür.

Asimetrik Bilgi Sorununa Yol Açan Faktörler

Faiz oranlarının yükselmesi: Faiz oranlarının yükselmesi, para arzının azalmasına bağlı olarak ters seçim sorununa yol açabilmektedir.

Bilançoların bozulması: Finansal kurumlar, yaşanan finansal sorunlara bağlı olarak sermaye yeterliliklerini kaybetmeleri durumunda finansal piyasaları kredilendirmeyi azaltabilirler ya da sermaye artırımını tercih ederler.

Menkul kıymet borsalarının çökmesi: Şirketlerin uzun süreli fon ihtiyaçlarını karşıladığı menkul kıymet borsalarının çökmesi durumunda hem şirketlerin piyasa değeri azalır hem de likidite sorunu baş gösterir.

Ekonomik belirsizliklerin artış göstermesi: Enflasyon veya faiz oranların artması, bütçe açığı, işsizlik vb. sorunlar nedeniyle ekonomide belirsizliklerin artması durumunda asimetrik bilgi sorunu ortaya çıkar ve finansal piyasalarda yer alan tarafların karar vermeleri zorlaşır.

Asimetrik Bilgi Sonucu Ortaya Çıkan Problemler

Ters Seçim: asimetrik bilgi nedeniyle alternatifler arasında aslında tercih edilmeyecek olanın seçilmesini ifade eder. Bu durumda düşük kaliteli varlıkların, yüksek kaliteli varlıkları piyasadan dışlamasına bağlı olarak fiyat ve kalite düşmektedir.

Ahlaki Tehlike: sözleşme taraflarından biri, sahip olduğu bilgiyi saklayarak karşı taraftan elde ettiği kaynağı bireysel kazancı için istismar etmektedir.

Temsilcilik Sorunu: Sözleşme taraflarından birinin bazı işlemlerin ve faaliyetlerin gerçekleştirilmesi için başka bir kişiye yetki vermesi, diğer ifade ile vekil ataması sonucunda ortaya çıkmaktadır. Bunun temel nedeni ise her bireyin kendi kişisel çıkarını ön plana almasına bağlı olarak asil ve vekil çıkarlarının çatışmasıdır.

Gürültücüler (Noise Traders)

Son yıllarda iki yatırımcı tipi olduğu yönünde bir yaklaşım kabul görmektedir.

    Rasyonel yatırımcılar: bu tip yatırımcılar kararlarında sahip oldukları bilgiyi kullanırlar.

    İrrasyonel yatırımcılar: yatırım kararlarında bilgiyi kullanmayan ve gürültü tacirleri olarak isimlendirilen yatırımcılardır. Gürültücülerin sürü güdüsüyle benzer şekilde aşırı risk almaları, diğer piyasa katılımcıların da benzer şekilde hareket "etmesine neden olarak fiyatların ortalama değerden uzaklaşmasına ve oynaklığın artmasına yol açmaktadır.

Gürültücülerin temel özellikleri şunlardır:

    Duygusal karar almak

    Sürü güdüsüyle işlem yapmak

    Aşırı iyimse veya kötümser davranmak

    Gereğinden fazla karalardan emin olmak

    Aşırı risk almak

    Geçmiş kayıpları hatırlamama eğilimi